Φέλιξ Μέντελσον – Βιογραφία

του Σώτου Βασιλειάδη

Ο Φέλιξ Μέντελσον – Μπαρτόλντυ (1809-1847) γεννήθηκε στο Αμβούργο για να εγκατασταθεί μετά δύο χρόνια οικογενειακώς στο Βερολίνο. Από μικρός έδειξε πως είναι παιδί του θαύματος και οι γονείς του φρόντισαν να καλλιεργήσουν αμέσως την εξαιρετική επίδοση του στη μουσική. Διδάχτηκε πιάνο, βιολί, και σύνθεση από τους πιο έξοχους μουσικοπαιδαγωγούς της εποχής του. Αλλά και το σπιτικό περιβάλλον του ήταν ευνοϊκό και συνετέλεσε στη γρήγορη μουσική ανάπτυξή του. Ο πατέρας του ήταν τραπεζίτης και διέθετε άφθονα τα οικονομικά μέσα.
Σε ηλικία 17 χρόνων συνέθεσε την Εισαγωγή «Όνειρο θερινής νύχτας» που θεωρείται από τα πιο εμπνευσμένα έργα του.

Felix Mendelssohn Bartholdy, 1809 – 1847

Στον Μέντελσον οφείλεται και η επινόηση ενός είδους μουσικής συνθέσεως «Τραγούδια χωρίς λόγια» σύντομα λυρικά κομμάτια σαν ποιήματα. Σε ηλικία 20 χρόνων είχε γράψει κι όλας μεγάλο αριθμό έργων για πιάνο, βιολί, τραγούδι, εκκλησιαστικής μουσικής και Δωματίου.
Αν και εβραϊκής καταγωγής είναι ο συνθέτης που – μετά τον Μπαχ – έγραψε τα περισσότερα εκκλησιαστικά έργα ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα δύο μεγάλα και ωραία Ορατόρια «Παύλος» 1836 και «Ηλίας» 1846 που θεωρούνται από τα καλύτερα δημιουργήματα του είδους στον ΙΘ΄ αιώνα.

Στην ηλικία επίσης των 30 χρόνων έκανε κάτι ακόμα άλλο που τον τιμά εξαιρετικά. Παρουσίασε και επέβαλε, το αριστούργημα του Μπαχ «τα Πάθη κατά Ματθαίον». Με επιμονή, ευσυνειδησία και συστηματικότητα, ο νεαρός Μέντελσον, προγύμνασε τη χορωδία και ορχήστρα και πρωτοπαρουσίασε δημόσια ένα τόσο βαθύ και πολύπλοκο έργο που ήταν χρόνια θαμμένο στην αφάνεια και αγνοούσε ο κόσμος την μεγαλοπρεπή ομορφιά του. Με το κατόρθωμα του αυτό, ανέδειξε και τις ικανότητες του σαν λαμπρού αρχιμουσικού.

Τα ταξίδια του στην Αγγλία, Γαλλία, Ελβετία, Ιταλία στάθηκαν ωφέλιμα και έγιναν πηγές εμπνεύσεως. Γυρνώντας στην Γερμανία διορίστηκε διευθυντής της μουσικής στο Ντύσσελντορφ και ακολούθως διευθυντής των συναυλιών του GEWENDHAUS της Λειψίας. Η δράση του στη πόλη αυτή ήταν ποικίλη και πολύπλευρη και ακόμα, διατηρούνται τα ίχνη του ευεργετικού του περάσματος. Ίδρυσε το Ωδείο στην υπηρεσία του οποίου και αφιέρωσε αρκετά χρόνια της ζωής του. Διηύθυνε την ορχήστρα, έπαιζε σαν πιανίστας και οργανίστας, έγραφε, δίδασκε. Ευγενικός και αυστηρός, κατάφερνε να επιβάλλει σιδερένια πειθαρχία. Μελετούσε πολύ και έγραφε ακατάπαυστα, λέγοντας ότι πρέπει να συνθέσει όσο ακόμα έχει καιρό ως τα 40 του χρόνια. Κάτι θα προαισθάνθηκε για να βάλει αυτό το χρονικό όριο στη δημιουργική εργασία του.

Συνολικά, έγραψε 5 Συμφωνίες, πολλές εισαγωγές, τα δύο προαναφερθέντα Ορατόρια και ένα άλλο «Χριστός» που έμεινε ημιτελές, τη μουσική στις τραγωδίες του Σοφοκλή «Αντιγόνη» και «Οιδίπους επί Κολωνώ», χορωδιακά έργα, το θαυμάσιο Κονσέρτο για βιολί που θεωρείται αριστούργημα στο είδος του, δύο ωραία Κονσέρτα για πιάνο, έργα Μουσικής Δωματίου, πιανιστικά έργα και πολλά τραγούδια, όπως και μια Όπερα «Λορελάϊ» που έμεινε ημιτελής.

Ο ρομαντισμός του Μέντελσον δεν φθάνει στ’ άκρα, δεν βυθίζεται δυναμικά στην ψυχή αλλά περιγράφει τα μυστικά της ζωγραφικά. Του αρέσει το μετρημένο το τεχνικά άψογο. Είναι συγκρατημένος και προσεκτικός. Γεγονός είναι πως μετά το θάνατό του, η εκτίμηση για το έργο του δεν μεγάλωσε – όπως έγινε με τους περισσότερους παραγνωρισμένους στη ζωή – χωρίς όμως αυτό να δίνει και το δικαίωμα της υποτιμήσεως της αξίας του έργου ενός τόσο προνομιούχου πνεύματος.
Ο Γερμανός αρχιμουσικός Χανς Φον Μπύλωβ είπε: «Μπορώ να διαβεβαιώσω ότι ο Μέντελσον θα μπει στον επόμενο αιώνα, ενώ πολλοί άλλοι δεν θα μπουν. Οι Συμφωνίες του θα παίζονται και οι Εισαγωγές του που τις ονομάζω «Συμφωνικές ποιήσεις» θα ζουν ακόμα, όταν άλλες τέτοιες δεν θα παίζονται πιά».
Ο Ρώσος πιανίστας και συνθέτης Ρούμπιστάϊν είπε: «Όλα τα τεχνικά είδη με μοναδική εξαίρεση την Όπερα, βρήκαν στον Μέντελσον έναν από τους πιο ευγενικούς εκπροσώπους και η παραγωγή του είναι αριστούργημα τελειότητας μορφής, τεχνικής και όμορφου ήχου. Εκτός αυτού, σε πολλά, υπήρξε δημιουργός. Το έργο του «Όνειρο θερινής νύχτας» είναι μια μουσική αποκάλυψη.
Ο Ρώσος συνθέτης Τσαϊκόφσκι είπε: «η κριτική που ερευνά ήρεμα και είναι αδέκαστη, θα αποδώσει στον καιρό της τη δικαιοσύνη που του αξίζει. Ο Μέντελσον θα μείνει πάντα ένα δείγμα καθαρότητας στυλ και θ’ αναγνωριστεί σαν μια δυνατά ξεχωριστή μουσική ατομικότητα».