Η παρτιτούρα του τραγουδιού από την πλατφόρμα ΕΥΤΕΡΠΗ

Μια μπαλάντα για το Μαουτχάουζεν

Πηγή: Κατιούσα

Στις 8 Αυγούστου 1938 ανοίγει τις πύλες του στην Αυστρία το φοβερό στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης, του Μαουτχάουζεν, που υπήρξε συνώνυμο του θανάτου και τόπος μαρτυρίου για πάνω από 200.000 κρατούμενους από σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης. 122.797 άνθρωποι, ανάμεσά τους και 3.700 Έλληνες, ξεψύχησαν μαρτυρικά στα κρεματόρια του Μαουτχάουζεν.

Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκει τον συγγραφέα Ιάκωβο Καμπανέλλη στην Αυστρία. Οι αρχές τον συλλαμβάνουν στο Ίνσμπρουκ, τον ανακρίνουν και καταλήγει στο στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν. Εκεί θα παραμείνει ως τις 5 του Μάη 1945, όταν οι κρατούμενοι του Μαουτχάουζεν θα απελευθερωθούν απ’ τις συμμαχικές δυνάμεις. Οι Έλληνες συγκρατούμενοί του, περίπου 1100, θα τον εκλέξουν αντιπρόσωπό τους στη Διεθνή Επιτροπή που φροντίζει για την ανάρρωση και την επιστροφή τους στην Ελλάδα.

Μετά το τέλος του πολέμου, η αυστριακή κυβέρνηση θα μετατρέψει το στρατοπέδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν σε μουσείο και τόπο προσκυνήματος. Πολλές χώρες της Ευρώπης θα τοποθετήσουν εκεί μνημεία για τους δικούς τους νεκρούς. Κάθε 5η του Μάη δεκάδες χιλιάδες προσκυνητές από την Αυστρία και το εξωτερικό φτάνουν στο Μαουτχάουζεν για ν’ αποτίσουν φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.

Η εμπειρία του Ιάκωβου Καμπανέλλη στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης θ’ αποτυπωθεί στο χρονικό του «Μαουτχάουζεν» (εκδόσεις Θεμέλιο, 1961) και θα γνωρίσει από τότε πολλές επανεκδόσεις, ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα της αντιπολεμικής λογοτεχνίας.

Ο Μίκης Θεοδωράκης παρακινεί τον Καμπανέλλη να γράψει τους στίχους των τεσσάρων τραγουδιών του ομώνυμου κύκλου, που ο συνθέτης θα παρουσιάσει στη συνέχεια με μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με την εμβληματική, καθηλωτική ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη.

Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν δεν αποτελεί μόνο μια καταδίκη στη βία και την αλλοφροσύνη του πολέμου, αλλά και έναν ύμνο στον έρωτα, που μπορεί ν’ ανθίσει ακόμη και σ’ ένα εφιαλτικό περιβάλλον και να κρατήσει ζωντανή την ελπίδα για ζωή. Από τότε και παρά το ότι έχει παρουσιαστεί σε χιλιάδες συναυλίες και έχει κυκλοφορήσει σε αμέτρητους δίσκους σε όλον τον κόσμο, το έργο παραμένει ζωντανό, να χτυπάει την καμπάνα που δεν αφήνει τη τον εφησυχασμό και τη λήθη να εξαπλωθούν.

Ένα από τα ανέκδοτα κείμενα του Ιάκωβου Καμπανέλλη για το Μαουτχάουζεν είναι και το παρακάτω:

Πηγή: Alfavita

«Είμαι ένας από τους επιζήσαντες κρατούμενους στο SS στρατόπεδο συγκεντρώσεως και εξοντώσεως του Μαουτχάουζεν. Ένας από εκείνους που τον Μάιο του 1945 κλαίγοντας και ελπίζοντας εφώναζαν ποτέ πια! Ήταν τότε που οι οπαδοί του ναζισμού έχασαν τον πόλεμο.

Ο ναζισμός όμως επέζησε. Κυρίως γιατί αιώνιες κοινωνικές πληγές αφέθηκαν αθεράπευτες. Και μένουν ακόμα! Και επιπλέον, γιατί η αντικομμουνιστική υστερία έκαμε τον ναζισμό να ξεχνιέται, και κάποτε και να αθωώνεται.

Μετά από 48 χρόνια αυτό που θέλω να φωνάξω είναι πάλι;

Φίλοι μου, θυμηθείτε: ο Αδόλφος Χίτλερ δεν έπεσε απ’ το διάστημα. Ούτε ήταν ένας και μόνος. Ήταν το διαμόρφωμα δεκάδων χιλιάδων αφανών χιτλερίσκων στη Γερμανία και την Αυστρία. Και όχι μόνο εκεί. Χιτλερίσκων διάσπαρτων σε μεγάλες και μικρές πόλεις, σε χώρους εργασίας, σε γειτονιές, σε συντροφιές, σε οικογένειες.

Και ο ναζισμός δεν ήταν ιδέα ενός και μόνου διεστραμμένου εγκεφάλου. Ήταν η συμπύκνωση της νοσηρής πολιτικής αντίληψης εκατοντάδων χιλιάδων ατόμων, φορέων του μικροβίου του ρατσισμού, του εθνικισμού, της μισαλλοδοξίας, της τελικής λύσης όλων των προβλημάτων με τη βία, τη φωτιά και το τσεκούρι.

Ο ναζισμός δεν άρχισε με τον Χίτλερ, γι’ αυτό και δεν τον πήρε μαζί του, δεν εμφανίστηκε μόνο στη Γερμανία, γι’ αυτό και δεν επανεμφανίζεται μόνο εκεί. Αλλά παντού όπου ουσιαστικά κοινωνικά προβλήματα τον τρέφουν. Και ο κίνδυνος τώρα δεν είναι η εμφάνιση ενός νέου Χίτλερ και η σπορά ενός άλλου μεγάλου πολέμου. Ο κίνδυνος είναι η αδιαφορία για τα αίτια που αναγεννούν τον ναζισμό και εν συνεχεία η απάθεια και η ανοχή για ένα φαινόμενο που μπορεί να εξελιχθεί σε μαζική διανοητική μόλυνση.

Οι μεγάλοι πόλεμοι δεν αρχίζουν στα πεδία των μαχών, ούτε οι ολέθριες πολιτικές ιδεολογίες ξεκινούν από μαζικές συγκεντρώσεις, σε πλατείες. Αρχίζουν ανύποπτα στους χώρους της καθημερινής μας ζωής, ξεκινούν ακόμη και μέσα απ’ το ίδιο μας το σπίτι. Εκεί φωλιάζουν όλα. Γι’ αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό ποτέ πια.

Ι.Κ

Διαβάστε περισσότερα …

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Ι. Καμπανέλλη

Αφιέρωμα στη ”Μπαλάντα του Μάουτχάουζεν” του Μίκη Θεοδωράκη και του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Το ωραιότερο μουσικό έργο για το Ολοκαύτωμα που γράφτηκε ποτέ. Από τη Lifo

Views: 329