Περί βαθμολογίας της μουσικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και άλλα δαιμόνια …

Έχουν περάσει 27 χρόνια από τότε που πέρασα κι εγώ το κατώφλι της δημόσιας εκπαίδευσης. Ήμουν ανάμεσα στους πρώτους 30 μουσικούς που προσλήφθηκαν στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Ένα από τα πρώτα προβλήματα – μεταξύ πολλών άλλων, φυσικά – που αντιμετώπισα μπαίνοντας στην τάξη, ήταν και αυτό της βαθμολόγησης των μαθητών. Ερωτήματα όπως τα παρακάτω, έψαχναν απεγνωσμένα απαντήσεις:

• Πώς βαθμολογείται το μάθημα; 
• Τί ακριβώς βαθμολογείται στο μάθημα;
• Η συμπεριφορά των μαθητών πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν;
• Ποια είναι τελικά τα κριτήρια που πρέπει να έχει ένας μουσικός για να βαθμολογήσει τους μαθητές του αποτελεσματικά στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση;
• Έχει νόημα η βαθμολογία με το υπάρχον πλαίσιο λειτουργίας του “μαθήματος” της μουσικής;

Ταυτόχρονα, υπήρχαν δύο δεδομένα που ενίσχυαν τη σύγχυσή μου ακόμα περισσότερο: 

Το πρώτο ήταν ότι η μουσική είναι ενταγμένη στο πεδίο της Αισθητικής Αγωγής, άρα ο βαθμός συμψηφίζεται μ’ αυτόν των Εικαστικών. Το δεύτερο ήταν ότι δεν υπήρχε βιβλίο για το μάθημα. (Αυτό για πολλούς αποτελούσε και το κύριο επιχείρημα για την “απαξίωση” του μαθήματος, γενικότερα.)

Στα παραπάνω δεδομένα πρέπει να προσθέσουμε και το γεγονός ότι για κάποια χρόνια στην αρχή, το μάθημα ήταν δίωρο για τις Γ και Δ τάξεις και μονόωρο για τις Ε και ΣΤ τάξεις, ενώ στη συνέχεια έγινε μονόωρο για όλες τις τάξεις και επεκτάθηκε και στις Α και Β τάξεις. Διαμορφωνόταν, δηλαδή, από εξωτερικούς παράγοντες, άσχετους με το μάθημα και φυσικά, όπως συνήθως συμβαίνει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όχι ως αποτέλεσμα ενός ειδικότερου σχεδίου.

Εκεί, γύρω στο 2006 – 2007, το “μάθημα” απέκτησε και βιβλίο, άρα, για πολλούς, απέκτησε και το κύρος που του έλειπε. Τα βιβλία, φυσικά, κάποιοι πίστεψαν ότι θα μπορούσαν να είχαν λύσει το πρόβλημα της βαθμολογίας και έτσι, θα ζούσαμε εμείς καλά και τα παιδιά μας καλύτερα. Αυτό όμως, όπως πολύ καλά ξέρουμε, συμβαίνει μόνο στα παραμύθια και μάλιστα στα παραμύθια με ωραίο τέλος. Στο δικό μας “μουσικό παραμύθι”, όμως, το τέλος δεν είναι ωραίο και ποτέ δεν είναι “ένα”. Γι’ αυτό και ο καθένας μας, μάλλον, είναι αναγκασμένος να δίνει το δικό του “τέλος”. Και ενδεχομένως κάποιοι να το βαφτίζουν και ωραίο … Γιατί, όπως θα φανεί και παρακάτω, η πραγματικότητα είναι λίγο πιο περίπλοκη.

Προϊόντος του χρόνου, λοιπόν και της εμπειρίας που, μοιραία αυτός συσσωρεύει, όταν μπορούσα να δώσω μία απάντηση σε κάποιο από τα παραπάνω ερωτήματα, συνειδητοποιούσα ότι, το μόνο που κατάφερνα ήταν να δημιουργώ και νέα ερωτήματα. Άρα τα διλήμματά μου παρέμεναν ακλόνητα.

Παράλληλα, οι εξελίξεις έτρεχαν και ο άνεμος ανανέωσης που άρχισε να φυσάει στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση με την εισαγωγή της διαθεματικότητας, την μετεξέλιξη του κλασικού μοντέλου δασκάλου σε αυτό του εμψυχωτή, αλλά και την άφιξη όλο και περισσότερων ειδικοτήτων στο σχολείο, απλά, μεγάλωνε το πρόβλημα. Γιατί, ενώ είχε αρχίσει να γεννιέται ο “νέος δάσκαλος”, τα εργαλεία αξιολόγησης των μαθητών του παρέμεναν παλιά. Τα βιβλία από την άλλη, χαοτικά και αναποτελεσματικά τις περισσότερες φορές, προσπαθώντας να τα χωρέσουν όλα, δεν έδιναν ξεκάθαρες απαντήσεις. Εκεί ήταν λοιπόν που συνειδητοποίησα ότι, η αξιολόγηση του “μαθήματος” της μουσικής με τον παραδοσιακό τρόπο, είναι πλέον, τελείως αναποτελεσματική. Και εξηγούμαι:

Κάθε φορά που έδινα βάρος στον γνωστικό τομέα του μαθήματος, θυμόμουν ότι το “μάθημα” δεν βασιζόταν μόνο σε αυτόν, αλλά περιείχε και δραστηριότητες συναισθηματικού και ψυχοκινητικού χαρακτήρα. Άρα, θα ήταν αποσπασματικό να βασιστώ μόνο στο γνωστικό κομμάτι. Απ’ την άλλη, ήξερα πολύ καλά ότι, δραστηριότητες που αφορούν στην συναισθηματική και ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών, εμπεριέχουν ως δομικό τους στοιχείο την αξιολόγηση, η οποία δεν μπορεί να εκφραστεί απλά, με τη μορφή ενός αριθμού στο χαρτί. Η εύκολη λύση, φυσικά πάντα, ήταν να βασιστώ στη συμπεριφορά των μαθητών, που, ενώ επί της αρχής, γενικά, συμφωνώ, παρουσιάζει ωστόσο κι αυτή προβλήματα. Γιατί, η παραβατική συμπεριφορά κάποιων μαθητών πηγάζει από ένα αρκετά πολύπλοκο πλέγμα αιτιών, μεταξύ των οποίων πιστεύω ότι είναι και η δυσκολία της σχολικής πραγματικότητας να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται ταχύτατα, ώστε να μπορεί να υπηρετήσει τα παιδιά του 21ου αιώνα. Δεν είναι ο μοναδικός λόγος, φυσικά, αλλά θεωρώ ότι συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό. Με άλλα λόγια, δεν είμαι σίγουρος αν τα “παραβατικά” παιδιά (τουλάχιστον τα περισσότερα) θα συνέχιζαν να είναι τέτοια σε ένα σχολείο που θα τα υπηρετούσε με έναν πιο σύγχρονο τρόπο. Έχω πολλά παραδείγματα παιδιών που ενώ είναι “καλοί” μαθητές, πολλές φορές έχουν παραβατική συμπεριφορά από πλήξη κυρίως και βαρεμάρα.

Και όλα αυτά βέβαια, σε μια πραγματικότητα που θέλει τον Εκπαιδευτικό Μουσικής να πηγαίνει σε 3 και 4 σχολεία, βλέποντας κατά μέσο όρο 400 με 500 μαθητές την εβδομάδα, μία διδακτική ώρα τη φορά!

Το δικό μου “τέλος” λοιπόν, στο “μουσικό παραμύθι” της αξιολόγησης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση βασίστηκε στο εξής: Συρρίκνωσα την κλίμακα από το 1 στο 10 σε 8 έως 10 για τις τάξεις Ε και ΣΤ (με το 8 να είναι εξαιρετικά σπάνιο και σε πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις) και για τις τάξεις Γ και Δ με καλύπτει το Α που εμπεριέχει και το 9 εκτός του 10.

Στη μέχρι τώρα πορεία μου στη δημόσια εκπαίδευση, ποτέ μια χαμηλή βαθμολογία σε κάποιο παιδί δεν λειτούργησε ως κίνητρο ώστε να γίνει καλύτερο στο μάθημα της μουσικής. Θα έλεγα ότι λειτούργησε και εντελώς αντίθετα, μιας και στην ουσία του επιβεβαίωνα αυτό που ήδη ξέρει ή νιώθει για τον εαυτό του και για διαφόρους λόγους δεν μπορεί το ίδιο να αλλάξει. Έτσι, η παραβατική συμπεριφορά του, παρέμενε η ίδια ή εντεινόταν, παρά μειωνόταν.

Απ’ την άλλη, η φαινομενική αδικία έναντι των “καλών” και πιο συνεργάσιμων παιδιών, τα οποία, θα έλεγε κανείς ότι μ’ αυτόν τον τρόπο, βλέπουν τον εαυτό τους να εξομοιώνεται ξαφνικά με ένα “παραβατικό” παιδί, η πείρα μου έδειξε ότι δεν ισχύει. Τα συνεργάσιμα παιδιά φαίνεται ότι κατανοούν αυτή τη σύμβαση και την αποδέχονται πιο εύκολα σε ένα δευτερεύον μάθημα, όπως η μουσική, για το καλό του συνόλου. Έτσι κι αλλιώς, υπάρχουν αρκετά άλλα γνωστικά αντικείμενα όπου, η όποια διαφορά στην επίδοσή τους φαίνεται πιο ξεκάθαρα.

Πιστεύω λοιπόν ακράδαντα ότι, με τον τρόπο που σήμερα εφαρμόζεται η μουσική στα δημοτικά σχολεία,  οποιοσδήποτε τρόπος βαθμολόγησης των παιδιών είναι εντελώς μάταιος. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι υποκριτικό και παιδαγωγικά δεν παράγει κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Ο εκπαιδευτικός δεν έχει στοιχειωδώς τον χρόνο που απαιτείται ώστε να αναπτύξει αποτελεσματικά τις δραστηριότητές του μέσα στην τάξη, αλλά και γενικότερα στο σχολικό περιβάλλον κι έτσι, η όποια ανταπόκριση των μαθητών του σε αυτές να είναι σχεδόν πάντα λειψή και ανολοκλήρωτη, άρα και δύσκολα αξιολογίσημη. Με λίγα λόγια, ποτέ δεν δίνεται στα παιδιά ο χρόνος που πραγματικά τους αξίζει κι έτσι δεν θα μάθουμε ποτέ τι πραγματικά θα μπορούσαν να επιτύχουν υπό άλλες συνθήκες.

Φυσικά, το πρόβλημα αυτό, θα πει κάποιος, υπάρχει για όλα τα αντικείμενα που διδάσκονται στα σχολεία και όχι μόνο για τη μουσική. Και συμφωνώ απόλυτα. Όμως, μήπως ήρθε η ώρα να βάλουμε άλλες προτεραιότητες στο σχολικό πρόγραμμα;  Μήπως είναι καιρός να “λιγοστέψουμε” τα αντικείμενα που τόσα χρόνια προάγουν την παπαγαλία και να ενδυναμώσουμε τα “μαθήματα” που συμβάλλουν, όσο κανένα άλλο, στην έκφραση, στη δημιουργικότητα και τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών; Ιδιαίτερα σήμερα, που τα παιδιά μεγαλώνουν σε έναν ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο και τέτοια χαρακτηριστικά τους είναι αναγκαία περισσότερο από ποτέ;

Σήμερα, ξέρουμε τί θέλουμε και τί αναμένουμε από τη μουσική στην εκπαίδευση, αλλά αδιαφορούμε για τους τρόπους που είναι απαραίτητοι ώστε όλα αυτά να επιτευχθούν στην πράξη. Πρέπει κάποια στιγμή επιτέλους να αντιστοιχήσουμε το περιεχόμενο του “τί” θέλουμε με το “πως” θα το πετύχουμε. Και τα “πως” της μουσικής δεν έχουν καμία σχέση με τις “ωρίτσες” πάνω στις οποίες αναπτύσσεται το περιεχόμενο της ύλης του “μαθήματος”. Φυσικά, οι ωρίτσες που κάνει ο καθένας από εμάς στα σχολεία που πάει, είναι ένας πολύ εύκολος τρόπος μέτρησης της εργασίας του ώστε να δικαιολογεί το μισθό του. Όμως, ας αναλογισθούμε κάποια στιγμή, ποιον τελικά εξυπηρετεί αυτό το σύστημα. Τους μαθητές μας ή το ίδιο το σύστημα;

Είναι κοινώς αποδεκτό πλέον ότι, το δημόσιο σχολείο έχει την καταπληκτική ικανότητα να ακυρώνει κάθε αντικείμενο όταν το μετατρέπει σε “μάθημα”. Η παραδοσιακή μορφή του μαθήματος, όταν εφαρμόζεται σε κατεξοχήν δημιουργικά αντικείμενα όπως είναι η Μουσική, τα Εικαστικά ή το Θέατρο, τα απογυμνώνει απ’ όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που αποτελούν όλη την παιδαγωγική τους αξία και δύναμη. Τα λιγοστεύει και τα ακυρώνει στην πράξη.

Σήμερα, σε σχέση με το παρελθόν, έχουμε πολύ περισσότερους μουσικούς στα σχολεία μας. Ας αναρωτηθούμε όμως. Μουσική έχουμε;

Αν θέλουμε τη μουσική ως “μάθημα” στα σχολεία, το υφιστάμενο πλαίσιο πρέπει να αλλάξει ριζικά και φυσικά να υποστηριχθεί με τις ανάλογες υποδομές, προσωπικό, κλπ. Κι επειδή αυτό στη σημερινή Ελλάδα είναι αδιανόητο, τουλάχιστον, ας κάνουμε το λιγότερο που μπορούμε στο υπάρχον πλαίσιο. Ας απαλλάξουμε τη Μουσική, όπως και τα άλλα καλλιτεχνικά αντικείμενα, από τη στείρα λογική της μιας διδακτικής ώρας ανά τμήμα και ας την αφήσουμε να κάνει τη δουλειά της. Μέσα σε ένα σύγχρονο πλαίσιο όπου ο μουσικός, χρησιμοποιώντας την ισχυρή επιδραστική της δύναμη, θα προσφέρει στους μαθητές του καλλιτεχνικές εμπειρίες τεράστιας παιδαγωγικής αξίας που μόνο η Τέχνη μπορεί να προσφέρει.

Μήπως είναι καιρός να το δοκιμάσουμε;

Visits: 479