Από τα κλαρίνα στο Spotify

Αναρωτηθήκατε ποτέ τι φαγητό έτρωγαν οι… Αζτέκοι; Με βάση τις γνώσεις μας, η απάντηση είναι απλή: το φαγητό των Αζτέκων. Τι ρούχα φορούσαν; Τα ρούχα των Αζτέκων. Και όπως μαντεύετε, το ίδιο ίσχυε με τη μουσική: οι Αζτέκοι άκουγαν τη μουσική των Αζτέκων.

Σύμφωνα με τον Γάλλο κοινωνιολόγο Εμίλ Ντιρκέμ, η προνεωτερική κοινωνία βασιζόταν στη «μηχανική αλληλεγγύη», που προϋπέθετε ισχυρή συλλογική συνείδηση και ομοιογένεια. Οι βιομηχανικές κοινωνίες θα αποκτούσαν μια αλληλεγγύη «οργανική», που στηρίχθηκε στην ατομικότητα, στον καταμερισμό των ρόλων. Μέσω του καταναλωτισμού, καθένας μπορούσε πλέον να τρώει και να φοράει ό,τι του αρέσει. Να ακούει όποια μουσική προτιμά.

Ειδικά η μουσική, από τη στιγμή που ηχογραφήθηκε, κατάργησε τον χώρο και τον χρόνο με τρόπο αδιανόητο για τον προβιομηχανικό άνθρωπο, που την είχε ταυτίσει με γιορτές της κοινότητας. Πλέον μπορούσες να ακούσεις τα αγαπημένα σου κλαρίνα (ένα τυχαίο παράδειγμα) στο πικάπ του σαλονιού σου. Στο κασετόφωνο του αυτοκινήτου. Στο CD player, με ακουστικά, ενώ έκανες ποδήλατο. Στο κινητό, μέσω streaming.

Το τρομερό, τουλάχιστον για έναν Αζτέκο, είναι ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, μπορείς να ακούς στη στιγμή αμερικανική ραπ, βερολινέζικη τέκνο, κορεατική ποπ, με μοναδική προϋπόθεση μια διαδικτυακή σύνδεση. Ο χρόνος που θα χρειαζόταν για να ακούσεις τόσα είδη στο πολιτισμικό πλαίσιο που γεννήθηκαν είναι πολύς. Με τις επιλογές που προσφέρει το streaming, είναι και αχρείαστος.

Υπάρχει κάποιο τίμημα σε όλα αυτά; Μια έρευνα που παρουσίασε προ ημερών η GESAC, ο συνασπισμός ευρωπαϊκών οργανισμών συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δημιουργών, έδειξε ότι το 90% των τραγουδιών που παίχτηκαν στο Spotify τον περυσινό Μάρτιο προερχόταν από το 0,7% των καλλιτεχνών που φιλοξενούνται στην πλατφόρμα. Και αυτό γιατί το Spotify βασίζεται σε ένα σύστημα που επικεντρώνεται στα μεγάλα σουξέ.

Eίναι και κάτι ακόμη: το να μπορείς ανά πάσα στιγμή να ακούς τη μουσική άλλων κοινωνικών πλαισίων είναι απελευθερωτικό, σημαίνει όμως κι ότι η ατομική πορεία, η όμορφη ιστορία, ο άνθρωπος που υπό άλλες συνθήκες θα σε οδηγούσε σε αυτές τις πλούσιες πηγές, δεν υπάρχει πια: αρκεί μια διαδικτυακή σύνδεση.

Το εξηγούσε μια νεαρή στον Guardian, σε ένα ρεπορτάζ για την πρόσφατη τάση αποχώρησης από τις πλατφόρμες streaming: «Το πρόβλημα είναι ότι η μουσική χρησιμοποιείται για να επενδύσει στιγμές της ημέρας», έλεγε, «παρά για την εμπειρία της».