Ο μικρός Ήρωας – (Γιώργος Θαλάσσης)

Λουκιανός Κηλαηδόνης

Στα χρόνια της δεκαετίας του ’50, κι ενώ η Ελλάδα προσπαθούσε να μαζέψει τις πληγές της από τον εμφύλιο, έκανε την εμφάνισή του στα περίπτερα και τα Πρακτορεία Αθηναϊκού Τύπου ένα εβδομαδιαίο έντυπο που έμελλε να γράψει τη δική του ιστορία στα χρόνια από το 1953 μέχρι το 1968. Ο Μικρός Ήρως ήταν ένα παιδικό έντυπο που αγαπήθηκε από τις πρώτες μεταπολεμικές γενιές και ιστορούσε τις περιπέτειες τριών ηρωικών παιδιών κατά τη διάρκεια της ιταλικής και γερμανικής κατοχής. Ο έφηβος Γιώργος Θαλάσσης, ένα παιδί με σχεδόν υπερφυσικές ικανότητες, στρατευμένος στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή, η Κατερίνα, μια γνήσια πατριώτισσα και ανομολόγητα ερωτευμένη με τον ήρωα Γιώργο Θαλάσση, και τέλος, ο Σπίθας, ο ευτραφής και ατσούμπαλος, μα πάντα πρόθυμος να βοηθήσει στον αγώνα ενάντια στους κατακτητές, πιτσιρικάς. Αυτοί ήταν οι κύριοι χαρακτήρες που έπλασε ο Στέλιος Ανεμοδουράς (χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Θάνος Αστρίτης) και φιλοτέχνησε με τα σκίτσα του ο Βύρων Απτόσογλου, δίνοντας μορφή στους τρείς πρωταγωνιστές και τροφοδοτώντας τη διψασμένη φαντασία των πιτσιρικάδων της μεταπολεμικής Ελλάδας.

• Δείτε στο βίντεο της «Μηχανής του Χρόνου», την ιστορία του διάσημου Μικρού ήρωα, που εκτός από κόμικ και τραγούδι έγινε και θεατρικό έργο …
• Επισκεφτείτε τη σελίδα του Λουκιανού Κηλαηδόνη

Ο μικρός Ήρωας – Διάφορες εκτελέσεις

Του Μάκη Γκαρτζόπουλου*

Με γλώσσα απλή και κατανοητή, δίχως να κομίζουν υψηλές λογοτεχνικές αξιώσεις, τα κείμενα του Ανεμοδουρά κατάφερναν με τρόπο θαυμαστό για την εποχή να αγγίξουν τις ψυχές των μικρών αναγνωστών. Αποφεύγοντας με συστηματικό τρόπο οποιεσδήποτε διχαστικές αναφορές (μην ξεχνάμε ότι οι μνήμες του εμφυλίου ήταν ακόμα πολύ νωπές, και τα ξερονήσια γεμάτα εξόριστους), οι ιστορίες του Μικρού Ήρωα πλημμύριζαν (πολλές φορές και με κάποια δόση υπερβολής) από πατριωτικά αισθήματα και ένα ασίγαστο πάθος για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης πατρίδας. Μπορεί στις περισσότερες περιπτώσεις οι πρακτικές του Γιώργου Θαλάσση και της παρέας του να θύμιζαν τον τρόπο δράσης των ομάδων αντίστασης του ΕΑΜ στην πρωτεύουσα (ακόμα κι αν κάτι τέτοιο δεν ήταν στις αρχικές προθέσεις του συγγραφέα), σε καμία περίπτωση όμως δεν γινόταν καμία σαφής αναφορά σε οποιαδήποτε οργάνωση. Η ομάδα των τριών εφήβων λειτουργούσε με μοναδικό κίνητρο την απελευθέρωση της πατρίδας από το μισητό κατακτητή. Το όραμα μιας ελεύθερης Ελλάδας ήταν το μόνο που κινητοποιούσε το μυαλό και τη δράση τους, η οποία, όπως ήταν αναμενόμενο, έφερνε πάντα στο τέλος το επιθυμητό αποτέλεσμα κατατροπώνοντας τον κατακτητή και επιφέροντας καίρια πλήγματα στις γραμμές του.

Μεταφερόμαστε αρκετά χρόνια μετά, στο καλοκαίρι του 1976, όταν η Ελλάδα είχε μόλις βγει από μια ακόμα δικτατορία. Το Ελεύθερο Θέατρο ανεβάζει την επιθεώρηση «Το τραμ το τελευταίο» στη μόνιμη, τότε, στέγη του, το Άλσος Παγκρατίου. Οι νεαροί συντελεστές της παράστασης (ανάμεσά τους η Άννα Παναγιωτοπούλου, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Κώστας Αρζόγλου και άλλοι), έστησαν μια παράσταση με επιθεωρησιακά νούμερα που ζωντάνευαν τις παιδικές μνήμες της γενιάς τους. Από τις μνήμες αυτές δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο Μικρός Ήρως και η παρέα του, που από σκίτσα σε φτηνό χαρτί της δεκαετίας του ’50 ζωντάνευαν για να αναλάβουν ξανά «δράση» μπροστά στα δακρυσμένα από συγκίνηση μάτια των θεατών.

Μνήμες μιας ολόκληρης γενιάς

Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, παιδί κι αυτός της γενιάς που μεγάλωσε με τις ιστορίες του Στέλιου Ανεμοδουρά, έγραψε το τραγούδι του Μικρού Ήρωα που επί σκηνής τραγουδούσαν ο Ντίνος Λύρας ως Γιώργος Θαλάσσης, η Υβόνη Μαλτέζου ως Κατερίνα και ο Γιώργος Σαμπάνης ως Σπίθας.
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1984 στο δίσκο «Πάμε Μαέστρο», που περιλαμβάνει τραγούδια που συνέθεσε ο Κηλαηδόνης για το Ελεύθερο Θέατρο και την Ελεύθερη Σκηνή, με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη και τον Αντώνη Πυλιαρό στο ρόλο του Γιώργου Θαλάσση.

Ο Κηλαηδόνης κλείνει μέσα σε ένα μονάχα τραγούδι τις μνήμες μιας ολόκληρης γενιάς που έζησε την παιδική της ηλικία την περίοδο όπου η Ελλάδα προσπαθούσε να ξεχάσει και να ανασυνταχτεί. Έπρεπε οπωσδήποτε να εφευρεθεί ένα ήρωας! Ένας ήρωας της δικιάς τους ηλικίας, που θα ενώνει και δεν θα χωρίζει, ένας αγνός πατριώτης που θα μάχεται για το καλό της Ελλάδας.

Ο σημερινός αναγνώστης, το πιο πιθανό είναι να βρει πολλά λογοτεχνικά και κυρίως ιδεολογικά «στραβοπατήματα» στις ιστορίες του Μικρού Ήρωα. Μια τέτοια ανάγνωση όμως, θα οδηγούσε σε συμπεράσματα που παραβλέπουν τόσο τις προθέσεις του συγγραφέα του, όσο και το περιβάλλον μέσα στο οποίο αγαπήθηκε από τους πιτσιρικάδες της μεταπολεμικής Ελλάδας. Αξίζει να επισημάνουμε και αυτό που με τόσο όμορφο τρόπο λέει και ο Κηλαηδόνης στις δύο πρώτες στροφές του τραγουδιού: ότι οι γονείς (και φυσικά οι δάσκαλοι) ήταν πολέμιοι του Μικρού Ήρωα, μιας και κινητοποιούσε αισθήματα και μνήμες μιας περιόδου που όλοι ήθελαν να ξεχάσουν. Ακόμα κι η ουδέτερη στάση που κρατούσε ανάμεσα στις δύο πλευρές (ο απόηχος του εμφυλίου ήταν για πολλά χρόνια παρόν στην ελληνική κοινωνία, πόσω μάλλον κατά τα χρόνια της δεκαετίας του ’50), τον καθιστούσε σχεδόν …ύποπτο ως ανάγνωσμα. Αντίθετα, ο Κηλαηδόνης περνάει από το προσωπικό του φίλτρο την πορεία που χάραξε στην παιδική του ηλικία ο Μικρός Ήρωας και φτιάχνει μια μουσική με σαφείς πολιτικές αναφορές. Αν και ο ρυθμός του παραπέμπει σε στρατιωτικό μαρς, η μουσική του ρεφρέν και η επανάληψή της μετά τα λόγια του Γιώργου Θαλάσση έχει σαφείς αναφορές στον Ύμνο του ΕΛ.Α.Σ.

Καθόλου τυχαία, μέρος του τραγούδησε και ο Διονύσης Σαββόπουλος στη δεύτερη αποσπασματική εκτέλεση του τραγουδιού στην τηλεοπτική εκπομπή «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι»: «Με το ντουφέκι μου στον ώμο, σε πόλεις, κάμπους και χωριά…». Μη ξεχνάμε ότι ο Κηλαηδόνης έγραψε το τραγούδι κατά τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, κι αυτό έχει τη δική του σημασία.

Έτσι λοιπόν, γράφοντας ένα επιθεωρησιακό τραγούδι κατόρθωσε όχι μόνο να υπηρετήσει τη σκηνική αποστολή του, αλλά και να περιγράψει το περιβάλλον μιας εποχής, να συγκινήσει, να κλείσει μέσα του μνήμες και αισθήματα ακριβά, να ζωντανέψει εικόνες μιας παιδικής ηλικίας «ηρωικής», σε πλήρη ταύτιση με τα ανδραγαθήματα τού πρωταγωνιστή της.

* Ο Μάκης Γκαρτζόπουλος είναι Ραδιοφωνικός παραγωγός στο Μεταδεύτερο με την εκπομπή «Το άρωμα του τραγουδιού». Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Μετρονόμος», στο τεύχος αρ. 57 (Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2015) που ήταν αφιερωμένο στον Λουκιανό Κηλαηδόνη.

Πηγή: Η Εποχή

Views: 202