Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (Piotr Ilyich Tchaikovsky). Ρώσος συνθέτης που έζησε από το 1840-1893. Έγραψε πολλά έργα μεταξύ των οποίων συμφωvίες, μπαλέτα, όπερες, κοντσέρτα, έργα για πιάνο κ.λπ. Τα συμφωνικά του έργα διακρίνονται για τις υπέροχες μελωδίες τους και τα πλούσια ηχοχρώματα από τις ευφάνταστες ενορχηστρώσεις του.

Καρυοθραύστης.

Είναι ένα μπαλέτο που βασίζεται σε μία ιστορία του Γερμανού Ε.Τ.Α. Χόφμανν, γνωστού από τα περίφημα παραμύθια του. Την ιστορία αυτή την επεξεργάστηκε και την παρουσίασε στη Γαλλία ο Αλέξανδρος Δoυμάς. Στο κείμενο του Αλ. Δουμά στηρίχθηκε η υπόθεση του μπαλέτου.

Η ιστορία.

Την παραμονή των Χριστουγέννων ο μυστηριώδης νονός της Kλάρας ο κύριος Ντρόσσελμέγιερ της χαρίζει ένα μεγάλο Καρυοθραύστη με ανθρώπινη μορφή, ντυμένο στρατιωτικά. Το βράδυ η Κλάρα μένει στη μεγάλη σάλα κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο μαζί με τον Καρυοθραύστη της. Όταν το ρολόι κτυπά μεσάνυχτα, ο Καρυοθραύστης και τα υπόλοιπα παιχνίδια ζωντανεύουν. Αρχίζει τότε μια τρομερή μάχη ανάμεσα στα παιχνίδια με αρχηγό τον Καρυοθραύστη και τα ποντίκια με αρχηγό το Βασιλιά Ποντικό. Η Κλάρα βοηθά τον Καρυοθραύστη να κερδίσει τη μάχη πετώντας μια από τις παντόφλες της στο Βασιλιά των Ποντικών. Τότε ο Καρυοθραύστης μεταμορφώνεται σε πρίγκιπα και μαζί ταξιδεύουν στο Βασίλειο της Νεράιδας των Ζαχαρωτών. Εκεί, προς τιμή τους διοργανώνονται διάφοροι χοροί.

Ο θρύλος του έργου

Στις αρχές του 1891 το Θέατρο Μαριίνσκι της Αγ. Πετρούπολης παρήγγειλε στον Τσαϊκόφσκι ένα νέο μπαλέτο. Το προτεινόμενο θέμα του μπαλέτου ήταν το γνωστό παραμύθι του μεγάλου Γερμανού συγγραφέα (και συνθέτη) E.T.A. Χόφμαν (1776 – 1822) «Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικιών» (1816), αλλά πιο συγκεκριμένα στην ελαφρώς μεταγενέστερη εκδοχή του από τον Αλέξανδρο Δουμά, πατέρα, «Histoire d’ un casse-noisette» («Ιστορία ενός καρυοθραύστη») του 1844.

Για τη δημιουργία της ορχηστρικής σουίτας του «Καρυοθραύστη» ο Τσαϊκόφσκι επέλεξε οκτώ μέρη του μπαλέτου, που τοποθέτησε πάντως σε σειρά διαφορετική από τη σειρά εμφανίσεώς τους στο μπαλέτο. Η σουίτα παρουσιάστηκε περιέργως μερικούς μήνες πριν από την πρεμιέρα του μπαλέτου, στις 19 Μαρτίου 1892, σε συναυλία στην Αγ. Πετρούπολη και υπό τη διεύθυνση του συνθέτη. Η επιτυχία της ήταν τεράστια και έκτοτε παραμένει ένα από τα πιο αγαπητά έργα του Ρώσου συνθέτη και αναπόσπαστο κομμάτι του συναυλιακού ρεπερτορίου, ιδίως κατά την περίοδο των Χριστουγέννων.

Η σουίτα ανοίγει με μία ανάλαφρη, σύντομη εισαγωγή, στην οποία ο συνθέτης αξιοποιεί από τα έγχορδα μόνο τα βιολιά και τις βιόλες (τα βιολοντσέλα και τα κοντραμπάσα σιγούν), που προσδίδουν με το λαμπερό, ψηλό ήχο τους μία κρυστάλλινη μουσική διαύγεια. Μετά από ένα πομπώδες και έντονα ρυθμικό εμβατήριο ακολουθεί μία σειρά από χορούς.

Ο πρώτος από αυτούς, ο «χορός της νεράιδας ζαχαρωτό», έχει αξιοσημείωτη θέση στην ιστορία της μουσικής λόγω της δεσπόζουσας παρουσίας της τσελέστας μέσα στην ορχήστρα. Η τσελέστα είχε επινοηθεί από τον Γάλλο Ογκίστ Μιστέλ το 1886 και ο Τσαϊκόφσκι την είχε γνωρίσει περνώντας από το Παρίσι καθοδόν προς τις ΗΠΑ το 1891. Ο ξεχωριστός ήχος του οργάνου προσέφερε στον συνθέτη μία ιδεώδη λύση στον ήδη υπάρχοντα προβληματισμό του για την κατάλληλη ηχοχρωματική απόδοση της νεράιδας-ζαχαρωτού. Έτσι μόλις επέστρεψε στη Ρωσία, ζήτησε από τον εκδότη του να παραγγείλει μία τσελέστα για να τη χρησιμοποιήσει στον «Καρυοθραύστη», ζητώντας του να κρατήσει απόλυτη μυστικότητα σχετικά με την παραγγελία, μη τυχόν μαθευτεί από τους «ανταγωνιστές» του και χρησιμοποιηθεί η τσελέστα από εκείνους πιο πριν.

Στη συνέχεια της σουίτας συναντούμε το γρήγορο και γεμάτο άγρια ενέργεια ρώσικο χορό, τον αραβικό χορό με μία εκπληκτική μελαγχολική διάθεση και διακριτικά ανατολίτικα στοιχεία, και τον κάπως χιουμοριστικό κινεζικό χορό.

Ο τίτλος του επόμενου χορού (Danse des mirlitons) παραπέμπει σε ένα παιδικό πνευστό μουσικό όργανο, που στην ορχήστρα αποδίδουν τα φλάουτα.

Η σουίτα κλείνει με ένα γοητευτικότατο, ρομαντικό και εκφραστικό βαλς, το βαλς των λουλουδιών, ίσως το πιο εμπνευσμένο από όλα τα βαλς του Τσαϊκόφσκι, ο οποίος – αγαπώντας ιδιαίτερα τον χορό αυτό – τον χρησιμοποίησε ουκ ολίγες φορές σε συνθέσεις του.

Η πρώτη πρεµιέρα δόθηκε στις 18 ∆εκεµβρίου 1892 στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης ενώ στο εξωτερικό 42 χρόνια αργότερα, στο Λονδίνο. Έκτοτε γίνονται πολλές παραστάσεις κάθε χρόνο, µε αρκετές διασκευές στη χορογραφία, πάντα στο πλαίσιο του πρωτότυπου κειµένου.

Visits: 296