ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΤΕΧΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος (1795 – 1872 – Κέρκυρα)

Post author:admin
Post published:11/03/2020
Post category:Ιστορία της Ελληνικής Μουσικής
Post comments:0 Comments

Ελληνική Μουσική

Από την Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας – Λίλιαν Βουδούρη και την εφαρμογή Μελοδύσσεια.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

1ος – 8ος αιώνας:

Γέννηση του δημοτικού τραγουδιού με την ανάπτυξη του Χριστιανισμού, μέσα απ’ τις ορχηστρικές και παντομιμικές παραστάσεις, έτσι όπως διαμορφώνονται αυτές με τα καινούργια δεδομένα εποχής:

α) Διάδοση του χριστιανισμού,
β) οι μεγάλες μεταναστεύσεις απ’ τον βορρά,
γ) πτώση του αρχαίου ελληνορωμαϊκού κόσμου.

Η μόνη έντεχνη μουσική εκδήλωση τα χρόνια αυτά είναι το βυζαντινό μέλος παράλληλα με το δημοτικό τραγούδι.

8ος – 10ος αιώνας:

Δημιουργία ακριτικού τραγουδιού για να εκφράσουν τη ζωή και τους αγώνες των ακριτών στα σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

11ος – 19ος αιώνας:

Στα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου δημιουργείται το κλέφτικο τραγούδι και καλλιεργείται μέχρι και την απελευθέρωση το 1821, εκφράζοντας τους αγώνες για λευτεριά, τα ήθη και έθιμα, τη χαρά, τη λύπη κι άλλες καταστάσεις επίκαιρες.

19ος αιώνας:

Η πρώτη προσπάθεια μουσικής εκπαίδευσης απ’ τον Καποδίστρια στο Ναύπλιο, με την ίδρυση της πρώτης μπάντας του ελληνικού στρατού (Μουσικός Θίασος) και στη συνέχεια απ’ το Όθωνα. (1834 – Πρωτεύουσα η Αθήνα)

Το 1837 ανεβάστηκε ο «Κουρέας της Σεβίλλης».
Η ίδρυση του Ωδείου των Αθηνών (1871).
Η συμβολή της Επτανήσου στο παιδαγωγικό μουσικό σύστημα.

Ν. Χ. Μάντζαρος (1795 – 1872 – Κέρκυρα), Σπ. Σαμάρας (1862 – 1917 – Κέρκυρα) Π. Καρρέρ (1829 – 1896 – Ζάκυνθος), Σπ. Ξυνδάς (1814 – 1896 – Κέρκυρα), Ν. Λαμπελέτ (1864 – 1932),

Γέννηση Κωμειδυλλίου.

20ος αιώνας:

Δημιουργία Εθνικής μουσικής σχολής.

Δ. Λαυράγκας (Κεφαλονιά 1860 – 1941), Γ. Λαμπελέτ (Κέρκυρα 1875 – 1945), Μ. Καλομοίρης (Σμύρνη 1883 – 1962), Μ. Βάρβογλης (Βρυξέλλες 1885 – 1967), Αιμ. Ριάδης (Θεσ/νίκη 1886 – 1935)

Ίδρυση του Ωδείου Θεσ/νίκης (1914).
Ίδρυση του Ελληνικού Ωδείου (1919).
Ίδρυση του Εθνικού Ωδείου (1926).
Ίδρυση Ελληνικού Μελοδράματος (Λαυράγκας)

Η γέννηση της ελληνικής Οπερέτας και η διαμόρφωση του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού.

Θ. Σακελλαρίδης (1883 – 1950), Ν. Χατζηαποστόλου (1879 – 1941)

Δ. Μητρόπουλος (1896 – 1960), Α. Ευαγγελάτος (1903 – 1981), Ν. Σκαλκώτας (1904 – 1949), Γ. Χρήστου (1926 – 1970), Γ. Ξενάκης (1921) Μ. Θεοδωράκης (1925), Μάνος Χατζιδάκις (1925 – 1994)

Η κυρίως μουσική παιδεία εγκαινιάζεται στην Ελλάδα με την ίδρυση του Ωδείου Αθηνών (1871). Απ’ το πρώτο αυτό μουσικό φυτώριο ξεπήδησαν αρκετοί νέοι μουσικοί με καλή κατάρτιση. Εκείνοι, μεταλαμπάδεψαν τα μουσική φώτα τους στους νεώτερους και έτσι σιγά σιγά σχηματίστηκε μια ελληνική μουσική οικογένεια που, απ’ τους κόλπους της, ξεπετάχτηκαν πολλά γερά ταλέντα με αξία και φήμη που ξεπέρασε και τα όρια της Χώρας.

Στη σημαντική εργασία του Ωδείου Αθηνών, ήρθε να προστεθεί η συμβολή και άλλων μουσικοπαιδαγωγικών Οργανισμών, που ιδρύθηκαν διαδοχικά, όπως του Ωδείου Λόττνερ (1899), του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης (1914) του Ελληνικού Ωδείου (1919), του Εθνικού Ωδείου (1926) καθώς και Ωδείων σε επαρχιακές πόλεις της Ελλάδας. Παράλληλα προς τα Ωδεία, σημαντικές υπηρεσίες στην ανάπτυξη του μουσικού αισθήματος πρόσφεραν και προσφέρουν μουσικά Σωματεία, όπως η Φιλαρμονική Εταιρεία Αθηνών, ο Όμιλος Φιλόμουσων, η Χορωδία Αθηνών, η Ελληνική Χορωδία, η Χορωδία Θες/νίκης, η Παλλάδιος Χορωδία, ο Φιλαρμονική Κέρκυρας, η Χορωδία της Ελλάδας, ως και Χορωδιακά σύνολα επαρχιακών πόλεων.

Πολύτιμες υπηρεσίες για τη διάδοση της μουσικής πρόσφερε η συγκρότηση του Ελληνικού Μελοδράματος που το διαδέχτηκε, απ’ το 1940, η Εθνική Λυρική Σκηνή, η Συμφωνική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών που, από το 1942, λειτουργεί σαν Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης.

Από καθαρά δημιουργική άποψη η πρώτη άνθηση της ελληνικής μουσικής εκδηλώνεται στα Επτάνησα. Επειδή όμως αυτή δεχόταν πιο άμεσα τη Δυτική επίδραση, τα έργα των τότε Επτανησίων συνθετών, παρά την τεχνική αρτιότητα που παρουσιάζουν, στερούνται ελληνικού χρώματος και παλμού.

Αξιόλογοι Έλληνες συνθέτες της Επτανησιακής Σχολής είναι ο Κερκυραίος Ν. Μάντζαρος (1801-58), γνωστός από τη μελοποίηση του Ύμνου στην Ελευθερία του Δ. Σολωμού που θεσπίστηκε σαν Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας. Έγραψε Και άλλα έργα με καταφανή στην ιταλική επίδραση, όπως επίσης μόρφωσε, πολλούς άλλους καλούς Έλληνες μουσικούς σαν τον Π. Καρρέρ, γνωστό ιδίως από την Όπερα του «Μάρκος Μπότσαρης», που μέσα στις σελίδες του, ξεχωρίζει η άρια «Εγέρασα μωρέ παιδιά», σαν ελπιδοφόρο προμήνυμα της μετέπειτα ελληνικής μουσικής δημιουργίας που στράφηκε και άντλησε από τις πηγές της πλούσιας Ελληνικής Λαογραφίας και πήρε τη σωστή κατεύθυνση για τη συγκρότηση εθνικής σχολής με ελληνική ιδιοσυγκρασία.

Ο Κερκυραίος Σπ. Σαμάρας (1861-1917) που σύνθεσε πολλές Όπερες σε ιταλικά λιμπρέτα, όπως: «Φλώρα Μιράμπιλις», «Μάρτις», «Ρέα» κ.α. Οπερέττες: «Κρητικοπούλα», «Πόλεμος εν Πολέμω» και τον Ύμνο των Ολυμπιακών Αγώνων σε στίχους του Κ. Παλαμά που πρωτοεκτελέστηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο με την ευκαιρία των αγώνων του 1896).

Ο Κεφαλλονίτης Δ. Λαυράγκας (1864-1941) που έγραψε τις Όπερες; «Διδώ», «Μάγισσα», «Τα Δύο Αδέλφια», συμφωνικά έργα, όπως επίσης πρόσφερε θετικές υπηρεσίες επί κεφαλής του Ελληνικού Μελοδράματος από το 1898.

Με τον Γ. Λαμπελέτ που, από τις συνθέσεις και τις μουσικολογικές πραγματείες του, διαφαίνεται η συνειδητή έφεση για την εισδοχή στη μουσική δημιουργία του Ελληνικού χρώματος και του ελληνικού ρυθμού, κλείνει η γενιά αυτή των Ελλήνων πρωτεργατών του ήχου, για να τη διαδεχτεί μια δεύτερη γενιά, μ’ επικεφαλής τον Μανώλη Καλομοίρη, που στερεώνει τις βάσεις του εθνικού μουσικού οικοδομήματος της Ελλάδας.
Γεννήθηκε στη Σμύρνη, το 1883 και πέθανε στην Αθήνα τον Απρίλη του 1962. Το έργο του είναι σημαντικό και πολύπλευρο.
Σαν συνθέτης, έχει να παρουσιάσει μια αξιόλογη δημιουργία που περιλαμβάνει τις Όπερες: «Πρωτομάστορας», «Δακτυλίδι της Μάνας», «Ανατολή», «Ξωτικά Νερά», «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος», «Παλαμική» και άλλα Συμφωνικά έργα, καθώς και έργα Μουσικής Δωματίου, πιανιστικά και κύκλους τραγουδιών. Επίσης, έγραψε μουσικοπαιδαγωγικές πραγματείες και με την ίδρυση Ωδείων κ.α. Οργανισμών, πρόσφερε θετικές υπηρεσίες για τη διάδοση της μουσικής στην Ελλάδα. Για πολλά χρόνια κατείχε την έδρα της Μουσικής στην Ακαδημία Αθηνών.

Ο Αιμ. Ριάδης (1886-1935) που γεννήθηκε και πέθανε στη Θες/νίκη, υπήρξε εξαιρετικά προικισμένος συνθέτης, η μουσική του. Συνδυάζει υποβλητικό ανατολίτικο θέλγητρο μ’ εκλεπτυσμένη ευαισθησία και διακρίθηκε ξεχωριστά στο Λιντ.

Ο Αθηναίος Δ. Λεβίδης (1886-1951) άφησε τα Συμφωνητικά Ποιήματα: «Ο Βοσκός και η Νεράιδα», «Η Σειρήνα», το Χορόδραμα – Σουίτα «Το Φυλαχτό των Θεών», «Νεκρική Πομπή» για Χορωδία και Όρχήστρα και έργα Μουσικής Δωματίου.

Ο επίσης Αθηναίος Μ. Βάρβογλης (1887-1967) έχει μουσική δημιουργία μ’ έκδηλα γνωρίσματα του λεπτού γούστου του. Σύνθεσε τις Όπερες: «Αγία Βαρβάρα», «Το Απόγευμα της Αγάπης», το Συμφωνικό Ποίημα «Το Πανηγύρι» κ.α.

Ο εκ Καππαδοκίας Π. Πετρίδης κάτοχος επίσης έδρας Μουσικής στην Ακαδημία Αθηνών, συνέθεσε την Όπερα «Ζεμφύρα», το Χορόδραμα «Ο Πραματευτής», Συμφωνίες, Σουίτες, το Ορατόριο «Άγιος Παύλος» κ.α., όπως και οι Α. Κόντης, Α. Κουντούρωφ, Γ. Πονηρίδης, Γ. Σκλάβος, Θ. Σπάθης πρόσφεραν ενδιαφέροντα έργα Όπερας, Συμφωνικά, Μουσικής Δωματίου και Εκκλησιαστικά.

Με τον Α. Νεζερίτη που έχει συνθέσει τις Όπερες: «ο Βασιλιάς Ανήλιαγος», «Ηρώ και Λέανδρος», Συμφωνικά, το Ορατόριο «Πέντε Ψαλμοί του Δαυίδ», Κονσέρτα κ.α. κλείνει η ομάδα των Ελλήνων συνθετών που γεννήθηκαν στα τέλη του περασμένου αιώνα.

Θεωρώ χρέος να μη παραλείψω ν’ αναφερθώ και σε μερικούς Έλληνες συνθέτες που με τις Οπερέτες, τ’ απλά τραγούδια και τις καντάδες τους, στάθηκαν ωφέλιμοι στην εκλαΐκευση της μουσικής στον τόπο μας, όπως είναι οι: Θ. Σακελλαρίδης, Ν. Χατζηαποστόλου, Κ. Τριανταφύλλου (Αττίκ), Ι. Ριτσιάρδης, Μ. Κατριβάνος, Ι. Γιαννίδης, Χ. Χαιρόπουλος, Ν. Κόκκινος, Ν. Λαμπελέτ, Δ. Ρόδιος, Μ. Θεοφανίδης κ.α.

Μια άλλη ομάδα συνθετών μας που γεννήθηκαν στις αρχές του 20^ου αιώνα, περιλαμβάνει τους: Ν. Σκαλκώτα (1904-50) άριστο χειριστή της ενορχηστρωτικής τέχνης, Α. Ευαγγελάτο, Λ. Ζώρα, Σ. Βασιλειάδη, συγγραφέα της ιστορικής αυτής πραγματείας, Γ. Γεωργιάδη, Γ. Καζάσογλου, Θ. Καρυωτάκη, Α. Κόκκινο, Μ. Κουτούγκο, Κ. Κυδωνιάτη, Ι. Κωνσταντινίδη, Σ. Μιχαηλίδη, Α. Ξένο, Μ. Παλλάντιο, τρίτο στη σειρά κάτοχο έδρας Μουσικής στην Ακαδημία Αθηνών, Π. Παπαϊωάννου, Γ. Πλάτωνα κ.α. που έχουν στο ενεργητικό τους ενδιαφέρουσες Συμφωνικές συνθέσεις, Κονσέρτα, έργα Μουσικής Δωματίου, Λίντερ, Χορωδιακά κ.α.

Επακολουθεί μια πλειάδα από νεότερους συνθέτες όπως οι: Θ. Αντωνίου, Γ. Βώκος, Σ. Γαζουλέας, Β. Δέλιος, Δ. Δραγατάκης, Μ. Θεοδωράκης, Γ. Μαμαγκάκης, Ι. Ξενάκης, Γ. Σισιλιάνος, Δ. Τερζάκης, Ι. Χαλιάσας, Μ. Χατζιδάκις, Ι. Χρήστου κ.α. που καθένας, με τη δική του ιδιοσυστασία, τις δυνατότητες και την τεχνοτροπία του, συντελούν στην άνδρωση της Ελληνικής Μουσικής Δημιουργίας.

(Το κείμενο είναι από τις σημειώσεις για την Ιστορία της Μουσικής του Σώτου Βασιλειάδη)