George Gershwin – Rhapsody in Blue … με πολλή φαντασία

Ο Τζορτζ Γκέρσουιν (George Gershwin), γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1898 και πέθανε το 1937 σε ηλικία μόλις 39 ετών. Ήταν Αμερικανός συνθέτης, τραγουδοποιός και πιανίστας, δημιουργός πολλών έργων για το μουσικό θέατρο και τον κινηματογράφο και με σημαντική συμβολή στη διαμόρφωση της τζαζ στις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του 1920. Στις σημαντικότερες συνθέσεις του ανήκουν το κλασικό έργο για ορχήστρα και πιάνο Rhapsody in Blue και η φολκ όπερα Porgy and Bess, η πρώτη αμερικανική όπερα που εκτελέστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου. Μετά το θάνατό του, οι ορχηστρικές συνθέσεις του επανεκτελέστηκαν περισσότερες φορές από τα έργα οποιουδήποτε Αμερικανού συνθέτη.

Στα τέλη του 1923, ο διευθυντής ορχήστρας Πωλ Γουάιτμαν ζήτησε από τον Γκέρσουιν να συνθέσει ένα έργο για ένα πολυδιαφημισμένο κοντσέρτο, το οποίο περιγραφόταν ως «Πείραμα στη Μοντέρνα Μουσική». Αποτέλεσμα της συνεργασίας τους ήταν το έργο για πιάνο και ορχήστρα με τίτλο Rhapsody in Blue, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 12 Φεβρουαρίου 1924 στο Aeolian Concert Hall της Νέας Υόρκης για τον εορτασμό των γενεθλίων του Λίνκολν και κατάφερε να εξασφαλίσει θερμή υποδοχή από το κοινό, τους κριτικούς και την κυβέρνηση αν και το έργο γράφτηκε σε 3 εβδομάδες και τα περάσματα του σόλο πιάνου αυτοσχεδιάστηκαν τη νύχτα του κονσέρτου.

Η γαλάζια ραψωδία συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες συνθέσεις του, εισάγοντας ουσιαστικά τζαζ φόρμες, όπως «μπλου» νότες και συγκοπτόμενους ρυθμούς, στο πλαίσιο της συμφωνικής μουσικής, εξασφάλισε στον Γκέρσουιν διεθνή φήμη αποτελώντας μία από τις πλέον ηχογραφημένες ορχηστρικές συνθέσεις του 20ου αιώνα. Σε αντίθεση με τα περισσότερα σημαντικά έργα του, δεν ενορχηστρώθηκε από τον ίδιο, αλλά από τον Ferde Grofé για συμφωνική ή τζαζ ορχήστρα.

Ο συνθέτης εμπνεύστηκε το έργο μέσα σ’ ένα τραίνο στη διαδρομή Νέα Υόρκη – Βοστώνη. «Μέσα από τους θορύβους ενός τραίνου πάντα ακούω μουσική» έλεγε στον βιογράφο του.

Το εισαγωγικό μέρος με το γκλισάντι του κλαρινέτου είναι τόσο οικείο στο αυτί του μέσου ακροατή, όσο οι τρεις εισαγωγικές νότες της Πέμπτης του Μπετόβεν.

Ο πρωτότυπος τίτλος του έργου είναι Rhapsody in Blue. Στα ελληνικά αποδόθηκε εσφαλμένα ως Γαλάζια Ραψωδία, κάτι που τελικά επικράτησε. Η λέξη “blue” παραπέμπει στις λεγόμενες “blue νότες” του μπλουζ και της jazz, που για εκφραστικούς λόγους παρεκκλίνουν από το τονικό ύψος μιας νότας της μείζονος κλίμακας.

Ο Γκέρσουιν, όπως χαρακτηριστικά έχει ειπωθεί, με τη Γαλάζια Ραψωδία του, έβαλε τη Jazz μουσική στα σαλόνια και στις αίθουσες συναυλιών!